Doğu anadolu bölgesi Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Anadolu topraklarındaki konumunda doğuda yer alması nedeniyle Birinci Coğrafya Kongresi tarafından 1941 yılında böyle isimlendirilmiştir.
Türkiye'nin nüfus yoğunluğu ve nüfusu en az olan bölgesidir. [1] Bunda bölgenin yüz ölçümünün büyük olması başlıca etkendir. 2000 yılındaki nüfus sayımına göre bölgenin nüfusu 6 milyon 147 bin kişi civarındadır. geçim kaynağı hayvancılık ve tarımcılıkla geçer.
- 1 Bölümler
- 2 İlleri
- 3 Yeryüzü şekilleri
- 4 Ovalar ve platolar
- 5 Akarsular ve göller
- 6 Bitki örtüsü
- 7 Nüfus ve yerleşme
- 8 Ekonomi
- 9 Toprak Türleri
|
Doğu Anadolu Bölgesi'nde dört bölüm vardır. Bunlar:
Doğu Anadolu Bölgesi sınırları içinde yer alan iller şunlardır:
Yeryüzü şekilleri [değiştir]
Ortalama yükseltisi yaklaşık 2200 m olan doğu Anadolu Bölgesi Türkiye'nin en yüksek bölgesidir. Bölgede dağlardan sonra en fazla yer kaplayan yeryüzü şekli platolardır. Bölgedeki en büyük plato Erzurum-Kars Platosudur. Türkiye'nin en büyük gölü olan Van Gölü ve en büyük dağı olan Ağrı Dağı bu bölgededir. Bölgedeki diğer büyük göller Hazar, Balık, Bulanık, Nazik, Çıldır ve Erçek gölleridir. Bölgenin başlıca akarsuları Fırat, Dicle, Aras, Kura ve Zap akarsularıdır.
Doğu ANADOLU BÖLGESİNİN BELLİ BAŞLI ÖZELLİKLERİ:::::::::::::::
1. Bölge en büyük yüzölçüme, en fazla yükseltiye ve en engebeli yapıya sahip olan bölgedir. 2. Cilo ve Ağrı dağlarında Türkiye'nin en büyük bu¬zulları bulunur. 3. Türkiye'nin en yüksek dağı (Ağrı) ve en büyük gölü (Van Gölü) buradadır. 4. Hayvancılık tarımın önündedir ve en fazla bü¬ yükbaş hayvan bu bölgede yetiştirilir. 5. Maden bakımından ve hidroelektrik potansiyeli bakımından Türkiye'de 1. sıradadır. 6. Nüfus yoğunluğu en az olan bölgemizdir. 7. En uzun kışlar ve en kısa yazlar bu bölgede ya¬şanır. 8. Suyu en bol akarsular (Fırat ve Dicle) bu bölge¬dedir. 9. En düşük sıcaklıklar burada ölçülmüştür. En faz¬la yıllık sıcaklık farkı bu bölgemizde görülür. 10. En fazla kar yağışı ve en fazla don olayı bu böl¬gemizde görülür. . 11. Yeraltı kaynakları bakımından en zengin böl¬gemizdir. 12. Günlük ve yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu bölgedir. 13. Yıllık yağış miktarı 600 mm civarındadır. En faz¬la yağış ilkbahar ve yaz aylarında görülür. 14. Yıllık sıcaklık ortalaması 5 – 8°C,
En sıcak ay ortalaması: 20 - 23°C
En soğuk ay ortalaması: - 5 , - 7°C dir.
Ovalar ve platolar [değiştir]
Bölgede dağlardan sonra en fazla alan kaplayan yerşekli plâtolardır. Platolar, Fırat ve Aras nehirlerinin kolları tarafından parçalanmıştır. En büyük plâtosu ‘’Erzurum Kars Platosu’’dur. Bölgede yer alan dağ kuşakları arasındaki çöküntü oluklarında ovalar yer almaktadır. Birinci çöküntü kuşağını; Ardahan, Göle ve Çıldır Gölü İkinci çöküntü kuşağını; Erzurum, Erzincan, Pasinler, Horasan ve Iğdır Ovaları Üçüncü çöküntü kuşağını ise; Malatya, Elazığ, Bingöl, Muş ve Van Gölü çanakları ve bunlar içerisinde yer alan ovalar oluşturur.
Akarsular ve göller [değiştir]
İç Anadolu Bölgesi’nda yer alan Aras ve Kura nehirleri sularını ülkemiz toprakları dışarısında Hazar Denizi’ne dökerler. Fırat, Dicle ve Zap nehirleri ise sularını yine ülkemiz dışarısında Basra Körfezi’ne dökerler. Bölge akarsularının rejimi düzensizdir. Bunun nedeni; yağış rejiminin düzensizliği ve kış yağışlarının kar şeklinde düşmesidir. Kışın yağan karlar erimeden uzun süre yerde kaldığı için akarsuların debileri azalmaktadır. İlk bahar ve yaz aylarında eriyen karlar akarsuların debile rinin yükselmesine ve coşkun bir şekilde akmasına yol açar.
Bölge akarsularının hidroelektrik enerji potansiyeli yüksektir. Bunun nedeni; yükselti ve eğimlerinin fazla olmasıdır.
Bölgedeki fay hatları üzerinde göller oluşmuştur. Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü başta olmak üzere Çıldır, Nazik, Erçek, Hazar, Balık ve Bulanık gölleri bölge sınırları içerisinde yer alır. Van Gölü Türkiye’ nin ikinci büyük kapalı havzasını oluşturur.
Bölgenin havzalarında ve ovalarında Bozkırlar yaygındır. Dağ çayırları, meşe ve sarıçam ormanları dağların genel bitki örtüsüdür. Türkiye ormanlarının %11'ine sahip olan bölge, orman alanları bakımından 5. sıradadır.Ayrıca doğu anadolu bölgesi çok dağlık bir alan olduğu için buralarda fazla ot yeşermez.Bunun içinde fazla büyükbaş hayvancılığı yaygındır
Nüfus ve yerleşme [değiştir]
Türkiye'nin nüfus yoğunluğu en az olan bölgemizdir. Bunda bölgenin yüz ölçümünün büyük olması başlıca etkendir. 2000 yılındaki nüfus sayımına göre bölgenin nüfusu 6 milyon 100 bin kişi civarındadır.
Bölge'nin en kalabalık kenti malatya'dır. 2008 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre 411.181 nüfusludur.İkinci kalabalık kent 342.139 nüfuslu Van kentidir.Üçüncü sırada 329.135 nüfuslu Erzurum ve 312.584 nüfuslu Elazığ izlemektedir.Diğer kentlerin nüfusu 100 binin altındadır.
Diğer bölgelere göçün fazla yaşandığı bölge olan Doğu Anadolu Bölgesinde kırsal nüfus kent nüfusundan fazladır.
Bazı İllerin Nüfus Artışı (1990-2000 arası)[2]
Ekonomisi
- Sanayi kuruluşları yetersiz olan Doğu Anadolu Bölgesi halkı geçimini, başta hayvancılık olmak üzere tarımdan sağlar. Bölgenin hayvancılığa çok elverişli olan ErzurumKars Bölümü’nde yüksek nitelikli sığırlar yetiştirilir. Çok sayıda küçükbaş hayvan besleyen göçer aşiretler yazın sürülerini bölgenin öteki kesimlerindeki yüksek yaylalarda otlatır.
Bitkisel üretime elverişli alanlar, bölge yüzölçümünün ancak %10’unu kaplar. Bu alanın büyük bölümünde tahıl ekimi yapılır. Tahıldan başka baklagiller, şeker pancarı, meyve, sebze, pamuk ve az miktarda da tütün yetiştirilir. Pamuk yetiştirilen kuytu Iğdır, Malatya ve Elazığ ovalarını yanı sıra Erzincan Ovası ile Van Gölü çevresinde meyve bahçeleri çok yer tutar.
Yalnızca büyük kentler çevresinde kurulan sanayilerin başlıcaları pamuklu dokuma, iplik, şeker, süttozu, un, peynir, yem, sigara ve çimento fabrikaları ile et kombinalarıdır.
Yeraltı kaynakları bakımından oldukça zengin sayılan Doğu Anadolu Bölgesi’nde Afşin ve Elbistan’da linyit, Hekimhan ve Divriği yörelerinde bakır, Guleman yöresinde krom, Maden yöresinde bakır, Keban ve Baskil yöresinde de gümüşlü kurşun yatakları vardır. Keban ve Karakaya hidroelektrik, AfşinElbistan termik santralları bölgenin başlıca enerji üretim kuruluşlarıdır.
Tarımsal alanları kısıtlı, sanayi işyerleri yetersiz olan bölge halkının artan nüfusu içinde işsiz kalan kesimi, ülkenin ekonomikolanakları daha gelişmiş olan yörelerine göç etmek zorunda kalmaktadır.
Bölgenin Türkiye Ekonomisindeki Yeri: Doğu Anadolu yurdun en geniş ama en tenha ve en geri kalmış bölgesidir. Bu bölgenin yurt ekonomisine en büyük katkısı canlı hayvan ve hayvan ürünleri ihracatı alanındadır. Yurdumuzdaki küçükbaş hayvanların %21’si, sığırların %25’i bu bölgede yetiştirilir.
Toprak ürünleri bakımından yurt ekonomisine katkısı azdır. Madencilik alanında yurt ekonomisine katkısı önemlidir: Tüm yurtta çıkarılan bakırın %50’si, kromun %70’i, demirin %75’i, mabünganezin %35’i, baritin %75’i, çinko ve kayatuzunun önemli bir kısmı bu bölgeden elde edilir. Bölgenin maden yatakları zengindir.
Bölgenin elektrik enerjisi üretimindeki payı büyüktür. Sadece Keban santrali tüm Türkiye üretiminin %25’ini gerçekleştirmektedir. Yapımı devam eden yeni hidroelektrik santralleri bittiğinde, bölge bu yönüyle çok daha büyük bir önem kazanacaktır. Türkiye’de hidroelektrik üretimine elverişli akarsu potansiyelinin üçte biri bu bölgede bulunmaktadır.
Türkiye’deki coğrafi bölgeler arasında nüfus miktarı ve yoğunluğu yönünden önemli farklar bulunmaktadır. Bu farkların oluşmasında fiziki faktörler (iklim özellikleri, yerşekilleri, toprak özellikleri) ve beşeri faktörler (sanayileşme, tarım, yeraltı kaynakları, turizm, ulaşım) önemli rol oynarlar.
Bölge yüzölçümünün %10'unda ancak tarım yapılabilir. Yer şekilleri ve iklimin olumsuz etkisinden dolayı tarımsal faaliyet gelişmemiştir. Bölgedeki tarım etkinlikleri en çok bölgenin güneyindeki çöküntü ovalarında (Elbistan, Malatya, Elazığ ve Muş ovaları) yoğunlaşır.
==
Toprak Türleri [değiştir]
Bölgedeki toprak türleri 3'e ayrılır. Bunlar, 1-Zonal Topraklar 2-Azonal Topraklar 3-İntrazonal topraklar
